ทาก และปลิง มีลักษณะตัวเหนียว ๆ ลื่น ๆ อยู่ในตระกูลเดียวกับใส้เดือน จึงทำให้เราขแยง แท้ที่จริงแล้วตัวมันดูดเลือดเพื่อเลี้ยงชีวิตตามวัฎจักรข องธรรมชาติ
การป้องกันทาก และปลิงมาเกาะ
วิธีดั้งเดิมของชาวบ้าน ใช้ยาสูบเส้นๆ พรมน้ำให้ชุ่มทาบริเวณขา ก่อนเดินป่าหรือลงน้ำ ยังมีสรรพคุณห้ามเลือดได้อีกด้วย
วิธีสมัยใหม่ ใช้ยาทากันยุงแบบสเปรย์หรือแบบทาก็ได้ น้ำมันมวย หรือ เค้าเตอร์เพนคลู น้ำมะนาว เลือกอย่างใดอย่างหนึ่งตามสะดวกทาให้ทั่วบริเวณขาและตัว สามารถป้องกันทากได้ 8 ชั่วโมง
ยากันแมลงทุกชนิดเป็นที่รังเกียจของทากเช่นกัน อยู่ที่ว่าแบบไหนจะติดทนนานกว่ากัน ส่วนใหญ่แล้วเมื่อต้องลงลุยน้ำในห้วย ตัวยาก็จะเสื่อมไป
การกัด และดูดเลือดของทาก และปลิง
มันจะใช้ปากของมันซึ่งอยู่ทางแว่นดูดด้านหน้าเท่านั้น ภายในแว่นดูดด้านหน้าจะมีขากรรไกรที่มีลักษณะเป็นสามแฉกแต ่ละแฉกก็จะมีฟันเล็กๆอยู่มากมาย ขากรรไกรของมันนี่แหละที่ทำให้เรามองเห็นแผลจาก การดูดเลือดของมันเป็นสามแฉก
ขณะที่มันดูดเลือดจะปล่อยสารที่สำคัญ 2 ชนิดเข้าสู่แผล ดังนี้
1. สารที่มีองค์ประกอบคล้ายกับฮีสตามีน (Histamine) ที่จะช่วยกระตุ้นหลอดเลือดของเหยื่อให้ขยายตัว
2. สารฮีรูดีน (Hirudin) มีคุณสมบัติต้านทานการแข็งตัวของเลือดซึ่งจะทำให้เลือดของ เหยื่อไหลไม่หยุด ถึงแม้ว่าทากจะปล่อยตัวหลุดไปแล้ว
นำทากมาใช้เป็นเทคนิคการรักษาโรค
วิธีนี้เป็นการใช้ตัวทากดูดเลือด โดย เอาตัวทากเป็นๆ วางไว้ตรงบริเวณที่ห้อเลือด ให้มันดูดเอาเลือดออกมาบ้าง เพื่อลดอาการห้อเลือดให้น้อยลง หรือลดอาการเลือดคั่งในร่างกายโดยอ้อม
จีนใช้วิธีนี้มาตั้งแต่สมัยแผ่นดินถัง และต่อมาวิธีนี้ได้แพร่ไปยังยุโรปและญี่ปุ่น โดยในสมัยนั้นมักใช้วิธีนี้รักษาโรคโลหิต คั่งในสมอง (Encephalemia) โรคเลือดออกในสมอง (Cerebral haemorrhage) และอาการปวดศีรษะข้างเดียว (Migraine) เป็นต้น
วงจรชีวติของทาก
ทากมีวงจรชีวิตอยู่แค่ปีเดียว อาศัยอยู่ในป่าชื้นแฉะและสัตว์ป่าชุกชุม มีสองเพศในตัวเดียวกัน คือมีอัณฑะและรังไข่อยู่ในตัวเดียวกัน แต่ผสมพันธุ์ในตัวเองไม่ได้ต้องผสมกับตัวอื่น เพราะอวัยวะสืบพันธุ์เจริญไม่พร้อมกัน จากนั้นเมื่อผสมแล้วจึงวางไข่ในปลอกไข่ (cocon) ภายในปลอกไข่จะมีไข่อยู่ 5-11 ฟอง หลังจากดูดเลือดจากเหยื่อแล้วประมาณ 2-4 สัปดาห์ ในวัยเจริญพันธุ์ ซึ่งได้มีการผสมพันธุ์มาแล้วจะวางไข่ไว้บนผิวดิน ประมาณ 20 วัน ตัวอ่อนจะฟักเป็นตัวซึ่งมีขนาดพอๆ กับเส้นด้าย ซึ่งบางครั้งก็มีคนเข้าใจผิดว่าเจ้าทากตัวเล็กนี้เป็นคนละ ชนิดกับทากตัวใหญ่
ปลิง ชอบอยู่ในน้ำนิ่งตามหนองหรือลำธาร อาจจำแนกออกได้เป็น 2 ชนิด คือ
1. ปลิงควาย (Hirudinaria manillensis) พวกนี้ชอบอยู่ในปลักควาย ตัวสีเขียวคล้ำ มีลายเป็นขีดสีดำตามลำตัว มีลายขวางสีเหลืองส้ม เมื่อเวลายืดตัวจะยาวประมาณ 6 นิ้ว และสามารถหดตัวให้เหลือเพียง 2 นิ้ว พวกนี้ว่ายน้ำได้เร็วมาก มันจะดูดเลือดได้ 10 มิลลิลิตร และอิ่มในเวลาประมาณ 10 นาที
2. ปลิงพวก Limnatis species จะเข้าทาง ตา รูจมูก หรือปากได้ ในขณะที่คนดื่มน้ำหรือล้างหน้าในลำธารที่มีปลิงอยู่ และจะเข้าสู่หลอดคอ หลอดอาหารหรือหลอดลมได้อย่างรวดเร็ว อาการที่เกิดขึ้น คือ มีเลือดกำเดาออก ไอหรืออาเจียนเป็นเลือด ทำให้เสียเลือดมาก ถ้าอยู่ในโพรงจมูกอาจทำให้ปวดศีรษะเป็นเวลานาน ถ้าอยู่ในกล่องเสียงทำให้ไอเป็นเลือด เจ็บ ปวด หายใจไม่ออก ถ้าอยู่ที่บริเวณลิ้นปี่จะทำให้กลืนลำบาก นอกจากนี้ ยังอาจเข้าไปทางช่องคลอด ทวารหนัก หรือหลอดปัสสาวะของคนที่ลงอาบน้ำในลำธารได้ พวกที่ตัวใหญ่อาจเกาะและดูดเลือดตามผิวหนังขณะที่เราลงอาบ น้ำ
การรักษา
ถ้าปลิงเข้าไปอยู่ในทางเดินหายใจช่วงบน ใช้ Cocaine พ่นเข้าไป และพยายามเอาปลิงออกโดยใช้ปากคีบ แต่ถ้าอยู่ลึกลงไปไม่ควรใช้ Cocaine แต่ควรใช้ปากคีบชนิดยาวเข้าไปคีบปลิงออกมาโดยใช้ส่องดูด้ว ย Laryngoscope ถ้าจำเป็นควรเจาะคอช่วยหายใจด้วย ถ้าปลิงอยู่ในหลอดอาหารใช้ Cocaine พ่นได้และใช้ Oesophagoscope ช่วยด้วย สำหรับปลิงที่เข้าไปทางหลอดปัสสาวะหรืออวัยวะสืบพันธุ์ ควรชะล้างโดยใช้น้ำเกลืออย่างเข้ม
